هر چند طی سال‌های گذشته با راه‌اندازی موزه تاریخی و پایگاه پژوهشی در محوطه مجموعه تاریخی تپه حسنلو ، امیدها برای ثبت این اثر ملی در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو بیشتر شده اما بی‌توجهی در سال‌های اخیر گرد غفلت و فراموشی را در بر روی این اثر کم نظیر باستانی پاشیده که رفع آن نیازمند مشارکت و همت نهادهای ذیربط است.

به گزارش دورنانیوز، حسنلو تپه بزرگ و مدوری به قطر تقریبی ۲۸۵ تا ۲۵۰ متر و ارتفاع ۲۰ متر از سطح رودخانه گدار است که در میان جلگه‌ای سرسبز و خرم که به نام «سلدوز» معروف است در کنار دهکده‌ای به همین نام قراردارد، دهکده حسنلو را چند دهستان دیگر مانند نگینی در بر گرفته ‌اند.

این اثر بی نظیر تاریخی از سال ۱۳۳۶ در پی کشف خرابه های شهر و دژی متعلق به دوره ماننا یعنی هشت هزار سال قبل، اهمیت فراوان پیدا کرد که با کشف جام زرین نیز بر اهمیت باستانی و تاریخی این محوطه افزوده شد، ولی متاسفانه با وجود قدمت و آثار تاریخی متعدد، هنوز به جایگاه اصلی خود در سطح ملی و بین المللی نرسیده و سالهاست در انتظار ثبت در فهرست آثار جهانی قرار دارد.

بر اساس داده‌های باستان‌شناسی این تپه در ۱۰ دوره مورد سکونت قرار گرفته و ضخامت لایه‌های هر دوره معلوم است که دوره دهم که قدیمی‌ترین دوره سکونت حسنلو به حساب می‌آید، مربوط به هزاره ششم تا هزاره سوم قبل از میلاد است و این دوران از دوره ابتدایی سنگی آغاز و تا دوره باستانی، مادها و دوره اسلامی ادامه می‌یابد.

از تپه باستانی حسنلو در سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۵۸ طی حفاری‌های باستان‌شناسان ایرانی و آمریکایی انواع و اقسام ابزار و ادوات جنگی مانند شمشیر، خنجر، نیزه، سرنیزه‌هایی از جنس مفرغ و آهن به همراه هزاران ظروف سفالی و اشیای استخوانی سنگی سفالی، شیشه‌ای و فلزی گوناگون که هر یک دارای ارزش تاریخی، باستانی و هنری هستند، کشف شده است که در موزه‌های ایران باستان، آمریکا، فرانسه و دیگر کشورهای جهان نگهداری می‌شود.

باستان شناسان ایرانی و خارجی قدمت این تپه باستانی را ۸۰۰ تا ۱۴۰۰ سال قبل از میلاد تخمین زده اند، حدس دیگر آن است که آثار مربوط به ویرانه های تپه حسنلو در ۷۰۰ یا ۶۵۰ سال قبل از میلاد به آتش کشیده شده است.

تپه حسنلو با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کند

در سال ۱۳۳۶ کاوش علمی و تخصصی تپه باستانی حسنلو را هیئت حفاری و کاوش مشترک ایرانی -آمریکایی آغاز کرد و در این حفاری و کاوش، از خرابه های شهر، دژی از زیر خاک بیرون آمد که به عقیده باستان شناسان متعلق به قوم «ماننا» است.

حضور احشام، نبود حریم مشخص و قانونی، کمبود اعتبار و بی توجهی به مرمت در کنار شرایط آب و هوایی از دیگر مشکلاتی است که این اثر تاریخی آنها را امروز به نظاره نشسته و ادامه این روند ممکن است بخشی از هویت آن را زیرسوال ببرد.

نبود علائم مشخص راهنمای گردشگر، نبود مراکز مناسب اقامتی، عدم برنامه ریزی اصولی با برگزاری همایش های ملی و بین المللی برای معرفی و زمینه سازی انجام کاوش و تحقیقات باستان شناسی از این اثر نیز مسایل دیگری است که تپه حسنلو را با موج بی توجهی همراه ساخته است.

عدم توجه به این تپه تا جایی است که با وجود ایجاد موزه در داخل محوطه این مجموعه تاریخی، اغلب آثار کشف شده هم اکنون در موزه ملی ایران نگهداری شده و ظرفیتی که برای شناساندن بهتر تپه حسنلو در محل این پایگاه ایجاد شده است، عملا بلا استفاده مانده و راکد است.

مرمت تپه تاریخی حسنلو امسال در حال اجراست

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجانغربی در خصوص وضعیت فعلی تپه تاریخی حسنلو به خبرنگار مهرگفت: امسال اقدامات مرمت و حفاظت این بنای تاریخی آغاز شده و هم اکنون نیز در حال اجراست، این تپه هم اکنون یکی از دو نامزد معرفی شده استان برای ثبت جهانی است.

محمد فتحی با بیان اینکه در حال حاضر زیرساخت های لازم برای ثبت این اثر بی نظیر تاریخی در یونسکو انجام شده است عنوان کرد: متاسفانه در سالهای گذشته به دلیل بی توجهی و غفلت این اثر شاهد برخی مشکلات از جمله تخریب به دلیل حضور حیوانات محلی، نبود حریم مشخص به همراه نبود مکان های مشخص بلیط فروشی و… بودیم که امسال رفع این مشکلات در دستور کار قرار دارد.

وی اعتبار اختصاص یافته برای مرمت و حفاظت از این اثر تاریخی را ۲ میلیارد ریال عنوان کرد و افزود: اقدامات مرمتی این اثر شامل فنس کشی برای جلوگیری از تعرض و حضور حیوانات محلی، ایجاد مکانی برای بلیط فروشی به همراه اقدامات مرمتی برای برخی از بقایای معماری های این اثر است.

فتحی با ابراز تاسف از اینکه سالهای گذشته نحوه نگهداری این اثر تاریخی در شأن و قدمت بالای آن به همراه گردشگران خارجی و داخلی بازدید کننده از اثر نبوده است گفت: در حال حاضر تمام تلاش این اداره کل در کنار اقدامات مرمتی حفظ و نگهداری این اثر با توجه به ارزش و اهمیت بالای آن است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجانغربی با بیان اینکه تاکنون دو کیلومتر از اطراف این اثر تاریخی فنس کشی شده است، اعلام کرد: هم اکنون عملیات مرمت بقایای معماری به وسلیه کاه گل در دست اجراست.

سال آینده عملیات تعیین حریم تپه تاریخی حسنلو آغاز می شود

فتحی در خصوص اقدامات تعیین حریم این اثر تاریخی و روند اجرایی آن گفت: تعیین حریم آثار تاریخی به خصوص آثار همانند تپه باستانی حسنلو اصل ضروری و از اولویت های اصلی این اداره کل است که در این راستا هم اکنون مطالعات و نقشه برداری برای اجرای عملیات تعیین حریم در دست اجراست.

وی ادامه داد: سال آینده در صورت تامین اعتبارات مورد نیاز به میزان ۵۰۰ میلیون ریال عملیات تعیین حریم این اثر تاریخی آغاز می شود که با اجرایی شدن آن گام اساسی برای حفاظت، صیانت و جلوگیری از تعرض و تخریب آن برداشته می شود.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجانغربی با اشاره به راه اندازی موزه در محوطه باستانی تپه حسنلوی نقده با هدف ایجاد زیرساخت‌های لازم برای ثبت این آثار تاریخی در فهرست میراث جهانی افزود: در این گنجینه بخشی از آثار کشف شده از این اثر تاریخی نگهداری می شود.

فتحی با بیان اینکه از ابتدای کاوش‌های باستان ‌شناسی در این مجموعه تاکنون بیش از صدها قلم شیء تاریخی از این محوطه کشف شده است،‌ گفت: این اجسام شامل ظروف سفالی و فلزی، زیورآلات، مهر، گردنبند و دیگر اشیای تاریخی بوده و مهم‌ترین آنها جام زرین حسنلو است.

عملیات شن ریزی مسیر دسترسی تپه حسنلو انجام شد

وی اضافه کرد: مهمترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو که اهمیت ویژه ای در جهان و باستان شناسی دارد، جام طلایی حسنلو است وزن این جام ۹۵۰ گرم، بلندای آن ۲۱ سانتیمتر، قطر آن ۲۵ سانتیمتر و محیط لبه آن ۶۱ سانتیمتر است و در موزه ایران باستان نگهداری می شود.

وی یاد آور شد: قدمت جام طلایی کشف شده از تپه حسنلو در حدود ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است، بر روی بدنه این جام معروف، نقش های بسیاری حک شده است که احتمالا داستان حماسی را روایت می کند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجانغربی با اشاره به نامناسب بودن جاده دسترسی به این اثر تاریخی ادامه داد: همچنین در سال جاری عملیات شن ریزی به مسیرهای دسترسی پیاده این اثر تاریخی نیز در دستور کار قرار دارد که امیدواریم بخشی از مشکلات را بتوانیم برطرف کنیم.

هر چند طی سالهای گذشته با راه اندازی موزه تاریخی و پایگاه پژوهشی در محوطه مجموعه تاریخی تپه حسنلو، امیدها برای ثبت این اثر ملی در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو بیشتر شده اما بی توجهی در سالهای اخیر گرد غفلت و فراموشی را در بر روی این اثر کم نظیر باستانی پاشیده که رفع آن نیازمند مشارکت و همت نهادهای ذیربط است.